تبادل لینک هوشمند بيماري‌هاي مفصلي به خصوص از نوع فرساينده و تحليل‌رونده آن از بيماري‌هايي هستند كه با سن انسان و نوع زندگي او در ارتباطند. به گفته دکتر غلامعلي عكاشه، متخصص و جراح ارتوپدي و فوق‌تخصص تعويض مفاصل، مفصل حالت لولايي بين دو قسمت از بدن است كه باعث حركت اندام مي‌شود...
اين حركت در اندام فوقاني بيشتر براي انجام كار و در اندام‌هاي تحتاني كه از لگن به پايين است، براي حركت، ورزش و... مورد استفاده قرار مي‌گيرد. گفتگوي سلامت را با رييس انجمن ارتوپدي ايران بخوانيد.
سلامت: آقاي دكتر! بيماري‌هاي مفصلي‌اي كه پيشرفت مي‌كنند و زمينه فرسايشي دارند و بين مردم با نام آرتروز شناخته مي‌شوند چه تعريفي دارند؟
بيماري‌هاي مفاصل دو دسته هستند؛ يك دسته آنهايي كه در آنها مفصل بيمار شده است مانند افرادي كه روماتيسم دارند و خود مفصل دچار بيماري شده است. يك دسته هم بيماري‌هايي است كه در اثر عوامل بيروني به وجود مي‌آيند. اين عوامل مي‌تواند از كودكي شروع و تا پايان عمر به شكل‌هاي مختلف ادامه داشته باشد. به عنوان نمونه اگر نوزادي با پاي كج به دنيا بيايد اين پا كج بماند و هيچ درماني براي آن انجام نشود، تغيير نيروها و محور نيروها روي مفصل پا، باعث تخريب زودرس آن مي‌شود.
سلامت: پس بر اساس نوع تخريب، درمان‌ها هم ممكن است در هر مقطع سني متفاوت باشند؟
سوال بسيار خوبي پرسيديد. ما در سنين مختلف، در مشاغل مختلف و با توجه به زن و مرد بودن بيماران، درمان‌هاي مختلفي داريم. به عنوان نمونه اگر دو نفر يكي جوان و ديگري ميانسال به دليل تصادف دچار تخريب غضروفي شده باشند ما هرگز نه حق داريم و نه مي‌توانيم كه به راحتي آنها را مورد جراحي تعويض مفصل قرار دهيم. بلكه بايد سعي كنيم از همان مفصلي كه دارند حداكثر بهره‌وري را با كمترين آزار و اذيت وارده داشته باشيم و سعي كنيم بيشترين حركت را به آن برگردانيم. اگر بيماري‌اي به هر دليلي باعث تخريب غضروفي و استخواني در داخل مفصل در سنين پايين شود نيز بايد سعي كنيم كه مفصل به حالت اول برگردد يا حداقل باعث كم‌شدن آزار و اذيت و عدم توانايي فرد شود. به عنوان نمونه گاهي مفصل عفونت مي‌كند در اين صورت بايد سعي كنيم عفونت را خوب و به موقع درمان كنيم. در اين صورت حتما مفصل به حالت اول برمي‌گردد.
سلامت: پس در چه صورتي از مفصل مصنوعي استفاده مي‌كنيد؟
زماني كه هيچ راه ديگري وجود نداشته باشد. ضمن اينكه هميشه قبل از اينكه مفصلي تعويض شود، راه‌هاي مختلف درماني فراواني را براي آن در نظر مي‌گيريم كه ابتدا بايد آنها را تجربه كنيم و بعد وقتي ديديم هيچ راهي براي درمان باقي نمانده از مفصل مصنوعي استفاده مي‌كنيم.
سلامت: منظورتان از راه‌هاي مختلف درماني اوليه چه راه‌هايي است؟
براي حفظ كردن مفصل، 3 فاكتور را در نظر مي‌گيريم:
از هر مفصلي بايد در حد توانايي خودش و با وزن متناسبي كه به آن وارد مي‌شود، استفاده كرد.
هر ورزشي كه انجام مي‌دهيم، باعث تقويت عضلات اطراف آن مفصل و تقويت خود مفصل خواهد شد در نتيجه تخريب كمتري در آن صورت مي‌گيرد. اگر به هر شكلي در داخل مفصل اتفاقي افتاد، راه‌هاي درماني غيرجراحي در اولويت قرار دارند. مانند فيزيوتراپي مناسب، بستن زانوبند، آرنج‌بند يا مچ‌بند و هر وسيله ديگري كه حركت را محدود و كم كند. در نهايت هم از داروهاي بازدارنده آرتروز و التهاب‌هاي بعدي استفاده مي‌کنيم. نكته‌اي كه بايد به آن توجه كنيد اين است مصرف داروها بدون محدود كردن حركت، بدون ورزش و بدون كاهش وزن تاثير چنداني در درمان آرتروز ندارد و همه اين موارد بايد در كنار هم باشند.
سلامت: چه عواملي را براي فردي كه نيازمند تعويض مفصل است در نظر مي‌گيريد؟
انتخاب بيمار، نوع بيماري و سن بيمار از اهميت ويژه‌اي در درمان برخوردار است. گاهي مفصل‌هايي داريم كه هنوز تخريب نشد‌ه‌اند اما وقتي ما كجي مفصل زانو، كجي مفصل ران يا مچ‌پا را مي‌بينيم با تغيير محور، كاري مي‌كنيم که فرد اصلا آسيب نبيند. در نتيجه كار پيشگيرانه انجام مي‌دهيم. اشكالي كه بيماران دارند اين است كه با استفاده از انواع مسكن مشكلشان را جدي نمي‌گيرند. در نتيجه كار به جايي مي‌رسد كه آن موقع مي‌گوييم مفصل از كار افتاده است و نمي‌توان كاري برايش انجام داد. ما بارها بيماراني داشته‌ايم كه قبلا به آنها پيشنهاد كرده‌ايم كه بياييد محور وزني را تغيير دهيم تا 10 سال ديگر اين زانو را داشته باشيد بعد اقدام به تعويض مفصل كنيد. متاسفانه اين كار را انجام نداده‌اند و بعد از 2، 3 سال مجبور به انجام تعويض مفصل شده‌اند. غفلت ورزيدن در درمان‌هايي كه پزشكان پيشنهاد مي‌كنند، يكي از اشكالات بيماران ماست.
سلامت: بنابراين بسياري از جراحي‌هايي كه پزشكان پيشنهاد مي‌دهند، مي‌تواند با كمترين آسيب و بيشترين بهره‌وري از مفاصل همراه باشد؟
بله! اين روش‌ها شامل اصلاح زاويه‌اي است كه به مفصل فشار وارد مي‌كند يا حذف كردن عناصري كه وارد مفصل شده‌اند مانند ورود استخوان‌هاي ريز به مفصل و انتقال فشار از يك اندام به اندام ديگر.
سلامت: ظرفيت بازسازي و ترميم در بافت آسيب‌ديده مفصل چقدر است؟
يادتان باشد هر تخريب غضروفي دليل بر خرابي پيشرونده نيست. بعضي از تخريب‌هاي غضروفي به خصوص در نوجوانان كه حتي باعث كنده‌شدن غضروف مي‌شود بعد از مدتي به طور طبيعي بهبود مي‌يابد. مگر اينكه مقدار بسيار زيادي از آسيب همراه با شكستگي باشد كه آن هم احتياج به بازسازي دارد. بنابراين ظرفيت بازسازي و ترميم بافت آسيب‌ديده بالاست. پس نمي‌توانيم بگوييم هر تخريب غضروفي مساوي با تعويض يا پيوند آن غضروف است. اما بايد بدانيم اندازه آن چقدر است، سن بيمار چند سال است؟ چه مدت از حادثه گذشته و سپس با توجه به اين 3 عامل تصميم درماني بگيريم. به نظر من بازسازي غضروف در افرادي كه در سنين متوسط هستند هنوز مي‌تواند مانند جوان‌ها موثر باشد.
سلامت: سوالي كه خيلي‌ها در مورد مفاصل مي‌پرسند در خصوص استفاده از زانوبندها، مچ‌بندها و... است. آيا استفاده از اين وسايل در كاهش آسيب‌‌هاي مفصلي موثر است؟
همان‌طور كه قبلا هم اشاره كردم يكي از فاكتورهاي درمان آسيب به مفاصل، بي‌حركت کردن آن است كه استفاده از زانوبندها، مچ‌بندها و ... در اين زمينه كمك خوبي است. ولي دو قانون را بايد براي استفاده از اين قبيل وسايل در نظر گرفت؛ اين وسايل بايد فقط براي مدتي كه مفصل دردناك است استفاده شود و نه بيشتر. در غير اين صورت باعث ضعف عضله شده و اثر معكوس دارد. فاکتور دوم اين است که تعبيه آن بايد طوري باشد كه از فشار زياد به قسمت‌هايي كه وزن بيشتري به آنها وارد مي‌شود جلوگيري كند. در اين صورت با رعايت اين دو اصل، استفاده از وسايلي همچون زانوبند، مچ‌بند و... هيچ اشكالي نخواهد داشت.
نظرات شما عزیزان:
